Vorig jaar presenteerde het Ministerie van EZ & Klimaat de Routekaart Energieopslag en de startnotitie Programma Energiehoofdstructuur. Een interessante vooruitblik over hoe de energievoorziening en opslag in Nederland in 2050 er uit kan zien. Voor de link naar deze Routekaart, zie https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2023/06/07/bijlage-1-routekaart-energieopslag . Hier links de inhoudsopgave.
Volledigheidshalve, deze samenvatting is een zeer korte impressie die geen recht doet aan de uitgebreide rapporten én vele onderliggende onderzoeken van het Ministerie. Toch zijn er enkele punten uit te halen.
In de eerste plaats, heel veel is nog onzeker en de Routekaart noemt dan ook meer dan eens dat ‘nader onderzoek’ en ‘nieuwe technologie’ nodig is. Goed om te beseffen dat de energie- en warmtetransitie nog veel onzekere ontwikkelingen zal laten zien.
In de tweede plaats, energie-opslag zal naast opwek, transport, conversie en verbruik een essentieel onderdeel gaan vormen van de hele energieketen. Waarom? Omdat nieuwe duurzame energiebronnen zoals zon en wind een veel variabel opwekpatroon kennen dan aardgas. Opslag van energie wordt dan nodig, vooral om de verschillen tussen dag/nacht en zomer/winter (veel zonenergie vs. weinig) en veel wind/weinig wind op te kunnen vangen. Ook de toenemende mismatch tussen vraag en aanbod van energie vraagt om extra, tijdelijke opslag. De Routekaart wijst verder op de toenemende congestie op het stroomnet. Nieuwe bedrijven moeten bijvoorbeeld lang wachten op een aansluiting en burgers gaan betalen voor teruglevering van stroom dan wel hun zonnepanelen worden afgeschakeld bij zeer veel zon. Daarnaast wil de Routekaart meer opslag om de zogenaamde piekvraag te kunnen opvangen. Dit geldt op vele niveau’s, nationaal, regionaal, wijk en individu. Tenslotte wil EZ meer strategische energievoorraden aanleggen.
De Routekaart besteedt vervolgens specifiek aandacht aan Warmteopslag. Dit wordt zeer belangrijk, dat is wel duidelijk. Conversie komt hier vaak terug. Bijvoorbeeld, zet overtollige opgewekte stroom om in warmteopslag. Warmte is veel langer en goedkoper vast te houden dan stroom.
Ook het hoofdstuk Moleculaire opslag (zeg waterstof) is leeswaardig. Als je dit hoofdstuk leest wordt duidelijk dat er een waterstofeconomie komt.
Maar dan het hoofdstuk over Energieopslag, zeg de opslag van stroom. Het gaat dan over thuisbatterijen, buurtbatterijen/wijkaccu’s en grootschalige en stand-alone elektricietsopslag. Een paar punten hieruit:
- De Routekaart benoemt de serieuze milieuproblemen bij de het maken én recyclen van batterijen. De benodigde grondstoffen zijn zeldzaam of in handen van een paar landen die bovendien een politiek risico kennen. Het aandeel van Europa in de mondiale accu waardeketen is nu slechts 4% . De Routekaart ziet hier de nodige risico’s.
- Over de thuisbatterij (als woningeigenaar je overschot aan stroom opslaan om die later te gebruiken) is de Routekaart duidelijk: niet doen. Te weinig capaciteit, te inefficiënt, te duur, geen oplossing voor netcongestie, enzovoorts. Een belangrijk advies wat we in onze advisering aan wijkbewoners nadrukkelijk laten meewegen. Overigens komt ook hiernaar nog nader onderzoek (alweer ja).
- Over wijkaccu’s en buurtbatterijen: ook hierover is de Routekaart om verschillende redenen niet positief. Vooral het rendabel krijgen is nu een uitdaging. Het gaat te ver om deze paragraaf samen te vatten, maar enige nuancering dat buurtbatterijen dé oplossing gaan vormen is op z’n plaats.
- Wel is/wordt batterij-opslag interessant voor vooral grote bedrijven, voor netbeheerders (balanshandhaving) en bij grote zonneparken. Deze trend is nu al zichtbaar en de verwachting is dat deze sterk zal doorzetten.
- En voor consumenten / woningeigenaren? De Routekaart wijst ook hier op conversie: consumenten kunnen kort samengevat hun overschot aan zelf opgewekte stroom beter omzetten in een water-warmtebuffervat. En opslag via accu’s van elektrische auto’s wordt de toekomst, zowel individueel als op wijkniveau. Ook hier is nader onderzoek en nieuwe technologie nodig, maar de Routekaart is opvallend positief hierover. Punt van aandacht, de benodigde technologie (bi-directionaal laden, auto-industrie) is pas in 2027-2030 breed en goedkoop beschikbaar, zo ook zijn er nog juridische (wie is de eigenaar) uitdagingen.
Is er dan voor energiecoöperaties nog een rol? Jazeker, de mogelijkheden dat burgercollectieven zelf stroom kunnen opwekken, opslaan, verhandelen en verkopen worden aldus de Routekaart ruimer. Maar toen was natuurlijk de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen nog niet bekend … Hoe dan ook, als burgers/energiecoöperaties blijft er een rol wat betreft energie-opslag, zoals het voorlichten van bewoners/woningeigenaren hierover én het opstarten van relatief grote initiatieven zoals bij Zon op GOUDasfalt. Wordt dus vervolgd …
Samenvatting presentatie M. Pohlkamp, Gouda 19 januari 2024
